Pasywa to źródło finansowania składników aktywów, czyli majątku jednostki. Najogólniej pasywa dzielą się na kapitały/fundusze własne oraz kapitały/fundusze obce, czyli zobowiązania i rezerwy.
Kapitał/fundusz własny stanowi wewnętrzne źródło finansowania majątku. Obejmuje zarówno wkłady pieniężne, jak i niepieniężne wniesione do jednostki w momencie jej założenia przez właścicieli oraz zysk wypracowany w procesie prowadzenia przez nią działalności gospodarczej. Kapitał/fundusz własny stanowi więc długoterminowe zobowiązanie podmiotu wobec jego właścicieli i jest zwracany głównie w momencie likwidacji firmy.
Kapitały/fundusze własne można podzielić na:
• kapitał/fundusz wniesiony - stanowi wniesiony przez właścicieli do jednostki pierwszy wkład kapitałowy w momencie jej założenia; wkład ten może być pieniężny, jak również rzeczowy.
• kapitał/fundusz wypracowany - tworzony z pozostającej w jednostce części wypracowanego zysku, która jest przeznaczona na uzupełnienie kapitałów/funduszy własnych jednostki.
KAPITAŁ/FUNDUSZ WŁASNY = AKTYWA – ZOBOWIĄZANIA
tworzy się na podstawie obowiązujących przepisów prawa w tym Kodeksu spółek handlowych, ustawy Prawo spółdzielcze, ustawy o gospodarce finansowej przedsiębiorstw państwowych, ustawy o działalności leczniczej oraz przepisów ustawy o rachunkowości. Stanowi on równowartość wniesionych szeroko pojętych wkładów przez udziałowców, akcjonariuszy, wspólników, członków spółdzielni, właścicieli.
W spółkach kapitałowych kapitał zakładowy ustala się i wykazuje według wartości nominalnej udziałów lub akcji - w wielkości określonej w umowie spółki z o.o. lub statucie spółki akcyjnej - wpisanej w rejestrze sądowym. W spółce z o.o. kapitał zakładowy nie może wynosić mniej niż 5.000 zł, a wartość nominalna udziału nie może być niższa niż 50 zł. W spółce akcyjnej kapitał zakładowy spółki nie może wynosić mniej niż 100.000 zł, a wartość nominalna akcji nie może być niższa niż 0,01 zł.
W spółkach osobowych kapitał podstawowy stanowi równowartość wkładów pieniężnych i rzeczowych wniesionych do spółki przez właścicieli. Wysokość kapitału w spółkach osobowych nie jest ustawowo określona, a jego wniesienie i zmiany nie wymagają rejestracji w Krajowym Rejestrze Sądowym. Wyjątkiem jest tutaj spółka komandytowo-akcyjna, której kapitał powinien wynosić co najmniej 50.000 zł.
W spółkach cywilnych i firmach osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, podobnie jak w spółkach osobowych, kapitał podstawowy stanowi odzwierciedlenie wkładów wniesionych przez właściciela/właścicieli do prowadzonej przez niego/nich firmy czy spółki. Wysokość tego kapitału nie ma charakteru stałego.
odzwierciedla dodatkowe własne źródło finansowania danej jednostki.
Kapitał/fundusz zapasowy tworzy się przykładowo:
• z przeznaczenia na ten kapitał/fundusz wypracowanego zysku,
• z nadwyżki osiągniętej przy emisji akcji powyżej ich wartości nominalnej,
• z dopłat akcjonariuszy w zamian za przyznanie szczególnych uprawnień ich akcjom,
• z nadwyżki wartości wkładu nad wartością udziałów objętych w spółce z o.o.,
• z nadwyżki wartości nominalnej nad niższą ceną nabycia umorzonych akcji własnych,
• z różnic z aktualizacji wyceny rozchodowanych środków trwałych.
Spółki osobowe prawa handlowego, spółki cywilne oraz osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą we własnym imieniu nie mają obowiązku tworzenia kapitału zapasowego.
Spółki z o.o. co do zasady również nie mają obowiązku tworzenia tego kapitału. Natomiast w spółce akcyjnej na pokrycie straty należy obowiązkowo utworzyć kapitał zapasowy, na który przelewa się co najmniej 8% zysku za dany rok obrotowy, dopóki kapitał ten nie osiągnie co najmniej jednej trzeciej kapitału zakładowego. O użyciu kapitału zapasowego rozstrzyga w spółce akcyjnej walne zgromadzenie, jednak część kapitału zapasowego w wysokości jednej trzeciej kapitału zakładowego można użyć jedynie na pokrycie straty wykazanej w sprawozdaniu finansowym jednostki.
Kapitał/fundusz z aktualizacji wyceny może wystąpić praktycznie we wszystkich jednostkach prowadzących księgi rachunkowe a dotyczy głównie aktualizacji wartości środków trwałych. Ostatnia taka aktualizacja miała miejsce 1 stycznia 1995 r. i dokonano jej na podstawie rozporządzenia Ministra Finansów z dnia 20 stycznia 1995 r. w sprawie amortyzacji środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych, a także aktualizacji wyceny środków trwałych.
Ponadto na kapitał z aktualizacji wyceny odnosi się:
• odpisy aktualizujące z tytułu trwałej utraty wartości dotychczas używanych środków trwałych, objętych uprzednio aktualizacją wyceny na podstawie odrębnych przepisów,
• różnicę powstałą w wyniku wyceny aktywów jednostki po cenach sprzedaży netto możliwych do uzyskania, jeżeli założenie kontynuacji działalności jednostki nie jest zasadne oraz utworzenie rezerwy na przewidywane dodatkowe koszty i straty spowodowane zaniechaniem lub utratą zdolności do kontynuowania działalności,
• rezerwy i aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego, dotyczące operacji rozliczanych z kapitałem własnym,
• różnice z wyceny długoterminowych aktywów finansowych.
generalnie tworzone są przez jednostki nieobligatoryjnie – na podstawie umowy, statutu lub stosownej uchwały podjętej przez właściwy organ danej jednostki. Kapitały te stanowią dodatkowe własne źródło finansowania aktywów jednostki.
Kapitał/fundusz rezerwowy tworzy się przykładowo:
• z niepodzielonego pomiędzy wspólników/udziałowców/akcjonariuszy zysku netto,
• z dopłat wspólników.
W spółkach akcyjnych kapitał rezerwowy może być tworzony na pokrycie szczególnych strat lub wydatków. W spółkach z o.o. kapitał rezerwowy tworzy się w miarę potrzeby z dopłat wspólników, w wysokości i terminach określonych ich uchwałą.
Brak jest regulacji prawnych dotyczących tworzenia funduszu rezerwowego zarówno w spółkach osobowych prawa handlowego, jak i spółce cywilnej oraz firmie osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą.
Zysk/strata z lat ubiegłych wystąpi w tych jednostkach, w których nie zatwierdzono sprawozdania finansowego za rok poprzedni albo po zatwierdzeniu sprawozdania w jednostce pozostaje nierozliczony wynik finansowy z lat ubiegłych. Z reguły występuje tutaj nieznajdująca pokrycia w kapitale/funduszu zapasowym lub rezerwowym strata bilansowa z lat ubiegłych. Na wielkość zysku/straty z lat ubiegłych mają również wpływ skutki istotnych błędów popełnionych w poprzednich latach obrotowych.
Zysk/strata netto jest to wynik finansowy w danym okresie sprawozdawczym. W firmach prowadzonych przez osoby fizyczne oraz w spółkach jawnych, partnerskich, komandytowych i cywilnych wynik finansowy netto jest równy wynikowi finansowemu brutto. Podatnikami podatku dochodowego są bowiem właściciele/wspólnicy a nie dana jednostka.
Odpisy z wyniku finansowego bieżącego roku obrotowego, w tym także wpłaty z zysku, dokonywane na podstawie odrębnych przepisów - uznaje się za podział wyniku finansowego netto jednostek w ciągu roku obrotowego.
Należne wpłaty na kapitał/fundusz podstawowy to zadeklarowane, lecz niewniesione na dzień bilansowy wkłady kapitałowe - rzeczowe i finansowe w spółkach kapitałowych oraz spółkach osobowych. Należne wpłaty na kapitał/fundusz podstawowy są prezentowane w osobnej pozycji aktywów jednostki.
Udziały/akcje własne stanowią posiadane przez spółkę akcyjną akcje własne według cen nabycia. Są to akcje własne przewidziane do zbycia lub umorzenia w ciągu roku od dnia bilansowego. Dotyczy to także udziałów własnych w spółkach z o.o. Tak jak udziały lub akcje własne traktuje się w zależnych spółkach udziały lub akcje spółki dominującej. Nabyte akcje/udziały własne ujmuje się na koncie "Krótkoterminowe aktywa finansowe – udziały/akcje” i wycenia według ceny nabycia, za którą uważa się cenę zakupu należną sprzedającemu powiększoną o koszty bezpośrednio związane z zakupem. Udziały/akcje własne są prezentowane w osobnej pozycji aktywów jednostki.
Dorota Andrychowska
______________________________________________________________________________
Zobacz także wcześniejsze artykuły z cyklu "Bilans 2018":
1. Informacje ogólne
2. Inwentaryzacja aktywów i pasywów
3. Rozliczenie niedoborów i nadwyżek inwentaryzacyjnych
4. Zdarzenia gospodarcze na przełomie lat - przychody ze sprzedaży
5. Zdarzenia gospodarcze na przełomie lat - koszty
6. Zdarzenia gospodarcze ujawnione po dniu bilansowym
7. Wycena aktywów i pasywów - zagadnienia ogólne
8. Aktywa trwałe w bilansie
9. Aktywa obrotowe w bilansie
______________________________________________________________________________
Zapraszamy na szkolenie Amortyzacja Bilansowa organizowane przez Fundację Rozwoju Rachunkowości
Menu
Menu
