Przez aktywa, w myśl przepisów ustawy o rachunkowości, rozumie się kontrolowane przez jednostkę zasoby majątkowe o wiarygodnie określonej wartości, powstałe w wyniku przeszłych zdarzeń, które spowodują w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
Z punktu widzenia możliwości upłynnienia, zasoby majątkowe dzieli się na dwie główne grupy:
• aktywa trwałe - czyli majątek zaangażowany w jednostce dłużej niż rok,
• aktywa obrotowe - czyli majątek pozostający w stałym obrocie gospodarczym danej jednostki.
Aktywa trwałe to - zasoby majątkowe zaangażowane w jednostce długoterminowo, czyli co najmniej przez okres dłuższy niż jeden rok.
Do aktywów trwałych zalicza się:
• wartości niematerialne i prawne,
• rzeczowe aktywa trwałe,
• należności długoterminowe,
• inwestycje długoterminowe,
• długoterminowe rozliczenia międzyokresowe.
Wartości niematerialne i prawne to zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości - nabyte przez jednostkę, zaliczane do aktywów trwałych, prawa majątkowe nadające się do gospodarczego wykorzystania, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, przeznaczone do używania na potrzeby jednostki.
Przepisy ustawy o rachunkowości wymagają, aby wartości niematerialne i prawne zostały nabyte. Dlatego do tej kategorii aktywów mogą być zakwalifikowane prawa majątkowe zakupione, otrzymane w drodze darowizny lub wniesione w formie aportu, a nie mogą być zakwalifikowane aktywa wytworzone przez jednostkę samodzielnie we własnym zakresie. Wyjątek stanowią koszty zakończonych prac rozwojowych.
Należy pamiętać, że w przypadku wartości niematerialnych i prawnych oddanych do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu, zalicza się je do aktywów trwałych jednej ze stron umowy, zgodnie z warunkami określonymi w art. 3 ust. 4 ustawy o rachunkowości. Z kolei jeżeli umowa najmu, dzierżawy lub leasingu spełnia, co najmniej jeden z warunków określonych w tym przepisie zalicza się je do aktywów trwałych korzystającego, czyli leasingobiorcy.
Do wartości niematerialnych i prawnych zalicza się w szczególności:
1) autorskie prawa majątkowe, prawa pokrewne, licencje, koncesje,
2) prawa do wynalazków, patentów, znaków towarowych, wzorów użytkowych oraz zdobniczych,
3) know-how,
4) nabytą wartość firmy,
5) koszty zakończonych prac rozwojowych.
Środki trwałe to – zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości - rzeczowe aktywa trwałe i zrównane z nimi, o przewidywanym okresie ekonomicznej użyteczności dłuższym niż rok, kompletne, zdatne do użytku i przeznaczone na potrzeby jednostki.
Według przepisów kompletny i zdatny do użytku środek trwały to taki, który jest na tyle sprawny technicznie, że może być wykorzystywany w prowadzonej przez jednostkę działalności gospodarczej. Warunek, żeby środek trwały powinien być przeznaczony na potrzeby jednostki jest spełniony, jeżeli składnik majątku pozyskano do używania na potrzeby działalności statutowej lub socjalnej jednostki.
W świetle ustawy o rachunkowości posiadanie prawa własności do środka trwałego nie jest argumentem przesądzającym o tym, że jest to właśnie środek trwały. Istotnym faktem w świetle prawa bilansowego jest to, że jednostka sprawuje nad nim kontrolę i osiągnie z posiadanego aktywu oczekiwane korzyści ekonomiczne.
Należy pamiętać, że dla celów bilansowych do środków trwałych zalicza się również obce środki trwałe otrzymane przez jednostkę do używania na podstawie umowy najmu, dzierżawy lub leasingu, jeżeli zgodnie z treścią art. 3 ust. 4 ustawy przedmiot umowy zalicza się do aktywów trwałych korzystającego.
Ustawa o rachunkowości nie zawiera również żadnego ograniczenia kwotowego w odniesieniu do środków trwałych, co oznacza że każdy składnik majątku spełniający warunki zawarte w definicji środka trwałego określonej w przepisach ustawy o rachunkowości może stanowić dla celów bilansowych środek trwały.
Do środków trwałych zalicza się w szczególności:
• nieruchomości - w tym grunty, prawo użytkowania wieczystego gruntu, budowle i budynki, a także będące odrębną własnością lokale, spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego oraz spółdzielcze prawo do lokalu użytkowego,
• maszyny, urządzenia, środki transportu i inne rzeczy,
• ulepszenia w obcych środkach trwałych,
• inwentarz żywy.
Środki trwałe w budowie to – zgodnie z przepisami ustawy o rachunkowości - zaliczane do aktywów trwałych środki trwałe w okresie ich budowy, montażu lub ulepszenia już istniejącego środka trwałego.
Według ustawy o rachunkowości, cena nabycia i koszt wytworzenia środków trwałych w budowie obejmuje ogół kosztów poniesionych przez jednostkę za okres budowy, montażu, przystosowania i ulepszenia, do dnia bilansowego lub przyjęcia do używania, w tym również:
• niepodlegający odliczeniu podatek od towarów i usług oraz podatek akcyzowy,
• koszt obsługi zobowiązań zaciągniętych w celu ich finansowania i związane z nimi różnice kursowe, pomniejszony o przychody z tego tytułu.
Należności długoterminowe to należne jednostce kwoty z innych tytułów niż dostawy i usługi, których termin spłaty przypada w okresie dłuższym niż 12 miesięcy od dnia bilansowego.
Nie mogą to być jednak należności wynikające z rozrachunków z tytułu dostaw i usług (należności za sprzedane towary, produkty gotowe, materiały, opakowania czy należności za wykonane usługi), ponieważ bez względu na przewidziany umową termin zapłaty zalicza się je w całości do krótkoterminowych.
Do należności długoterminowych zalicza się przykładowo:
• kwoty należne z tytułu kaucji wpłaconej przykładowo w związku z wynajmem lokalu, której rozliczenie nastąpi po 12 miesiącach od dnia bilansowego,
• kwoty należne od kontrahentów, wymagające zapłaty po 12 miesiącach od dnia bilansowego, jeśli wynikają przykładowo z rozrachunków z tytułu sprzedaży środków trwałych, lub sprzedaży środków trwałych w budowie lub sprzedaży inwestycji w nieruchomości.
Inwestycje długoterminowe to aktywa posiadane przez jednostkę w celu osiągnięcia z nich korzyści ekonomicznych wynikających z:
• przyrostu wartości tych aktywów,
• uzyskania z nich przychodów w formie odsetek (przykładowo od nabytych obligacji, od pieniędzy ulokowanych na terminowych rachunkach bankowych, od pożyczek udzielonych innym jednostkom) czy dywidend czyli udziałów w zyskach,
• innych pożytków (typu czynsz), w tym również z transakcji handlowej.
O zakwalifikowaniu danego składnika aktywów do inwestycji decyduje przede wszystkim aktualny sposób jego wykorzystania. Nie ma tu żadnego znaczenia sposób pozyskania aktywów (zakup czy darowizna).
Inwestycje długoterminowe obejmują:
1) inwestycje w nieruchomości,
2) inwestycje w wartości niematerialne i prawne,
3) długoterminowe aktywa finansowe, w tym: udziały lub akcje, inne papiery wartościowe, udzielone pożyczki, inne długoterminowe aktyw finansowe,
4) inne inwestycje długoterminowe.
Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego wystąpią wówczas, jeśli wartość podatkowa aktywów przewyższa ich wartość bilansową, a wartość podatkowa zobowiązań jest niższa od ich wartości bilansowej i w związku z tym jednostka rozpozna ujemne różnice przejściowe, które spowodują w przyszłości zmniejszenie podstawy obliczenia podatku dochodowego. Aktywa z tytułu odroczonego podatku dochodowego ustala się również z tytułu straty podatkowej możliwej do odliczenia. Należy pamiętać, że odroczony podatek dochodowy dotyczy wyłącznie jednostek będących podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych. Od ustalania aktywów i rezerw z tytułu odroczonego podatku dochodowego mogą odstąpić te jednostki, które za poprzedni rok obrotowy nie przekroczyły co najmniej dwóch z następujących trzech wielkości:
1) 17.000.000 zł - w przypadku sumy aktywów bilansu na koniec roku obrotowego,
2) 34.000.000 zł - w przypadku przychodów netto ze sprzedaży towarów i produktów za rok obrotowy,
3) 50 osób - w przypadku średniorocznego zatrudnienia w przeliczeniu na pełne etaty.
Inne rozliczenia międzyokresowe obejmują koszty poniesione w bieżącym okresie sprawozdawczym, przypadające na przyszłe okresy sprawozdawcze, jeżeli ich aktywowanie trwa dłużej niż 12 miesięcy od dnia bilansowego. Aktywowane koszty powinny spowodować w przyszłości wpływ do jednostki korzyści ekonomicznych.
Do kosztów działalności operacyjnej, które najczęściej rozlicza się w czasie zalicza się przykładowo:
• koszty ubezpieczeń majątkowych i osobowych,
• koszty prenumeraty czasopism,
• koszty opłacone z góry za cały okres trwania umowy np. czynsz
• koszty trwających prac rozwojowych,
• koszty remontów środków trwałych (kapitalnych),
• koszty przygotowania nowej produkcji.
Do kosztów finansowych rozliczanych w czasie można zaliczyć przykładowo:
• różnicę między wyższą ceną wykupu a niższą ceną sprzedaży emitowanych przez obligacji,
• koszty odsetek zapłaconych z góry od otrzymanych kredytów i pożyczek.
Dorota Andrychowska
______________________________________________________________________________
Zobacz także wcześniejsze artykuły z cyklu "Bilans 2018":
1. Informacje ogólne
2. Inwentaryzacja aktywów i pasywów
3. Rozliczenie niedoborów i nadwyżek inwentaryzacyjnych
4. Zdarzenia gospodarcze na przełomie lat - przychody ze sprzedaży
5. Zdarzenia gospodarcze na przełomie lat - koszty
6. Zdarzenia gospodarcze ujawnione po dniu bilansowym
7. Wycena aktywów i pasywów - zagadnienia ogólne
______________________________________________________________________________
Zapraszamy na szkolenie: BILANS 2018 organizowane przez Fundację Rozwoju Rachunkowości
Menu
Menu
