Podatnik, który nie interesuje się przebiegiem transakcji i gromadzi jedynie jej dokumentację podatkową, musi liczyć się z zarzutem "niedochowania należytej staranności" w kontaktach handlowych. Taki zarzut w konsekwencji może prowadzić do pozbawienia go prawa do odliczenia VAT od dokonanych zakupów oraz zakwestionowania zasad opodatkowania VAT dalszej sprzedaży towaru.
W wyroku NSA z 5 kwietnia 2019 r., sygn. akt I FSK 370/17, czytamy:
"(...) Spółka w istocie nie interesowała się przebiegiem transakcji (...) Jej aktywność ograniczała się wyłącznie do gromadzenia dokumentacji podatkowej. (...) rozszerzając działalność handlową o nowy towar z zamiarem jego wewnątrzwspólnotowej dostawy i występowania o zwrot podatku naliczonego, nie powinna powierzać jej realizacji kontrahentowi z jednoczesnym zaniechaniem jakiegokolwiek nadzoru ze swojej strony nad przebiegiem transakcji. Nie stanowi usprawiedliwienia dla takiego niefrasobliwego i niedbałego zachowania osób zarządzających spółką (...) okoliczność współpracy z wieloma podmiotami, czy to, że WDT nie stanowi głównej działalności spółki i dotyczy jedynie ułamka całej działalności z jednym tylko podmiotem (...)."
Ministerstwo Finansów opracowało wskazówki, które są pomocne urzędnikom skarbowym w ocenie dochowania należytej staranności w VAT przez przedsiębiorców, są one zawarte w dokumencie pt. "Metodyka w zakresie oceny dochowania należytej staranności przez nabywców towarów w transakcjach krajowych".
Według wskazanej wyżej metodyki, krajowe organy administracyjne i sądowe nie tylko mogą, ale powinny odmówić prawa do odliczenia VAT podatnikowi, jeżeli:
• na podstawie obiektywnych przesłanek zostanie udowodnione, że skorzystanie z tego prawa wiązałoby się z oszustwem lub nadużyciem,
• podatnik popełnia oszustwo lub nadużycie,
• podatnik wiedział lub powinien był wiedzieć, że przez nabycie towaru uczestniczył w transakcji związanej z oszustwem w zakresie VAT.
Prawo do odliczenia VAT nie powinno zostać odebrane podatnikowi, który przy zachowaniu należytej staranności, nie wiedział i nie mógł wiedzieć, że transakcja służy oszustwu lub nadużyciu w zakresie podatku VAT.