Magdalena Kuta: W dobie globalizacji optymalnym rozwiązaniem byłoby, gdyby na świecie obowiązywał jeden zestaw ogólnie akceptowanych standardów rachunkowości. Byłby to stan pożądany w głównej mierze przez międzynarodowe korporacje i inwestorów oraz rządy państw. Regulacje z zakresu rachunkowości różnią się jednak w poszczególnych krajach.
Katarzyna Kobiela-Pionnier: Tak, owszem. Wykształcony w każdym kraju system rachunkowości tworzył się przez lata pod wpływem charakterystycznych czynników prawnych, kulturowych, historycznych. Kraje mówią różnorodnymi „językami rachunkowości”. Z tego między innymi powodu kraje anglosaskie, w głównej mierze Wielka Brytania oraz USA, dominują w kreowaniu światowych regulacji rachunkowości. Mówi się, że w dzisiejszym świecie to, co angielskie oraz amerykańskie ma skalę globalną, a to, co wywodzi się z innych państw ma wymiar lokalny. Opracowywane w UK oraz USA standardy MSSF oraz US GAAP mają możliwość stać się powszechnymi standardami rachunkowości.
MK: Proszę przybliżyć istotę US GAAP.
KKP: Księgowość wg US GAAP to amerykańskie standardy rachunkowości (tzw. US GAAP - Generally Accepted Accounting Principles). Tworzone są one przez Radę Standardów Rachunkowości Finansowej (Financial Accounting Standards Board - FASB). Standardów tych używają spółki, które są notowane na nowojorskiej giełdzie oraz wiele prywatnych przedsiębiorstw w USA. Równocześnie wiele krajów europejskich dopuszcza możliwość sporządzania skonsolidowanych sprawozdań jednostek dopuszczonych do publicznego obrotu stosownie do zasad, które są określone przez US GAAP.
US GAAP, w odróżnieniu od MSSF, odnoszą się do podejścia ekonomicznego i orientacji na ryzyko. Natomiast koncepcje rachunkowości zgodne z Międzynarodowymi Standardami Sprawozdawczości Finansowej wspierają bezpieczeństwo, a także stabilność obrotu gospodarczego.
Rada Standardów Rachunkowości Finansowej, która działa na terenie USA, jest instytucją niepubliczną tworzącą standardy rachunkowości zwane Ogólnie Akceptowanymi Zasadami Rachunkowości. Akceptacja ich jako unormowania o charakterze ponadnarodowym, wiąże się z tym, że:
- coraz większa ilość europejskich przedsiębiorstw przygotowuje własne sprawozdania finansowe według US GAAP,
- przygotowanie sprawozdań finansowych zgodnie z US GAAP otwiera drzwi spółce do wejścia na Nowojorską Giełdę Papierów Wartościowych oraz otwiera dostęp do innych amerykańskich rynków kapitałowych,
- regulacje US GAAP są wnikliwe, zawierają mniej alternatywnych rozwiązań, a także obejmują swoim zasięgiem sektor publiczny i niektóre gałęzie przemysłu.
MK: Jakie są cele rachunkowości i sprawozdawczości finansowej wg US GAAP?
KKP: Podstawowym celem rachunkowości jest pomiar zasobów, które są własnością podmiotu oraz wyrażanie ich w jednostkach pieniężnych, rejestrowanie zmian wielkości tych zasobów dokonywane okresowo, jak również odzwierciedlenie wierzytelności i żądań podmiotu w odniesieniu do otoczenia. Kolejnym celem sprawozdawczości finansowej jest dostarczanie wiadomości dla obecnych i ewentualnych inwestorów, wierzycieli oraz innych użytkowników podejmujących rozsądne decyzje inwestycyjne itp.
Należy zaznaczyć, że założenia koncepcyjne US GAAP dość wnikliwie interpretują cele rachunkowości, jak i sprawozdawczości finansowej i przedstawiają je od strony informacyjnej. Założenia te przyjmują także, że sprawozdawczość finansowa jest elementem rachunkowości, widzą jednak różnice w tych celach tj. szerszy zakres informacji, jaki powinna dostarczać użytkownikom rachunkowość. Sprawozdawczość bowiem skupia się raczej na użytkownikach zewnętrznych.
MK: Jakie są zatem różnice w koncepcjach prezentacji wyniku finansowego w MSSF i US GAPP?
KKP: Pojęcie wyniku finansowego, które obecnie funkcjonuje w regulacjach jest niewystarczające. W US GAAP wynik finansowy jest dobrą miarą położenia ekonomicznego przedsiębiorstwa i może być wykorzystywany do prognozowania przyszłych przepływów środków pieniężnych. Natomiast w MSSF stwierdza się jedynie, że zysk wykorzystuje się jako miernik efektów działalności jednostki albo podstawę do wyliczania innych miar.
Istnieją 2 koncepcje formułowania wyniku finansowego:
- podejście księgowe, które jest zorientowane na wynik finansowy, jako zestawienie finansowych konsekwencji przychodów i kosztów w trakcie przyjętego okresu działania podmiotu gospodarczego; nie bierze pod uwagę zmian rynkowej wartości składników tworzących majątek firmy,
- podejście ekonomiczne formułuje wynik finansowy jako największą wartość, o jaką wzrósł majątek firmy na koniec okresu w zestawieniu z jego początkiem, przy uwzględnieniu zmian stawki rynkowej tworzących ją składników.
MK: Czyli te dwa podejścia do formułowania wyniku finansowego w US GAAP skutkują opracowaniem dwóch odrębnych raportów?
KKP: Tak, możemy wyróżnić:
- koncepcje wyniku finansowego netto jako miernika efektywności – wynik netto jest efektem zestawienia zwiększenia wartości aktywów (przychody) oraz ich zmniejszenia (koszty, straty) w danym przedziale czasowym i w ramach cyklu operacyjnego:
- pierwszy etap liczenia – wynik przed opodatkowaniem (w tym: przychody, koszty),
- drugi etap liczenia – wynik netto jako korekta wyniku przed opodatkowaniem o: podatek dochodowy, zdarzenia losowe itp.;
- koncepcje wyniku ogólnego, wszechstronnego – wynik ogólny to metoda pomiaru efektów wszystkich zdarzeń, które prowadzą do zmian w wysokości kapitału własnego jednostki w danym okresie.
Nawiązując do poprzedniego pytania należy zaznaczyć, że MSSF akceptują podejście transakcyjne. W zasadach koncepcyjnych pojawiają się terminy przychodów i kosztów, co wskazuje na zależności między wynikiem a zmianami w wysokości aktywów i zobowiązań. MSSF nie precyzuje dokładnie poszczególnych kategorii wynikowych, co daje swobodę interpretacji w tym zakresie poszczególnym krajom.
MK: Jaki jest obecnie kierunek zmian Międzynarodowych Standardów Rachunkowości i Międzynarodowych Standardów Sprawozdawczości Finansowej?
KKP: MSR i MSSF nadal podlegają ciągłemu procesowi ewolucji w związku z ciągłymi zmianami, jakie zachodzą w rzeczywistości gospodarczej. Po okresie pewnej stabilizacji rozwiązań w MSR i MSSF nastąpił etap przyspieszonych zmian, które są wynikiem rozpoczęcia programu konwergencji US GAPP i MSR. Prace na razie koncentrują się na realizacji projektów, które są najistotniejsze z punktu widzenia programu konwergencji, ponieważ w ten sposób może ona skutecznie odpowiedzieć na coraz częściej zgłaszaną propozycję wypracowania globalnego zestawu standardów rachunkowości. Zadanie to nie jest proste, ponieważ wymaga skoordynowania tych projektów z programem konwergencji i większej współpracy tak, aby efektem były zbiory standardów, które zapewniałyby porównywalność sprawozdań finansowych podmiotów stosujących MSSF oraz tych stosujących US GAAP.
MK: Dziękuję za rozmowę.
Katarzyna Kobiela-Pionnier - absolwentka Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie, doktorantka w Kolegium Zarządzania i Finansów SGH, kandydat na biegłego rewidenta. Posiada dyplom ze znajomości międzynarodowej sprawozdawczości finansowej wydany przez ACCA. Praktyk biznesu w obszarze rachunkowości i analizy finansowej. Trener na szkoleniach z analizy finansowej, controllingu i rachunkowości w Fundacji Rozwoju Rachunkowości w Polsce (od 2009). Redaktor merytoryczny Serwisu Finansowo-Księgowego. Autorka ponad 70 artykułów z rachunkowości i finansów w Biuletynie Rachunkowości i Finansów, Biuletynie Rachunkowości i Serwisie Finansowo-Księgowym. Autorka podręcznika „Rachunkowość w zarządzaniu kosztami i wynikami przedsiębiorstwa”. Trenerkę charakteryzuje twórcze rozwiązywanie problemów z zakresu rachunkowości finansowej i menedżerskiej, sprawozdawczości finansowej według Ustawy o Rachunkowości i MSSF/MSR oraz analizy finansowej, poparte szeroką znajomością wymienionych dziedzin.
