Obecnie trudno jest sobie wyobrazić rozwijanie sektora organizacji pozarządowych w państwach, w których są nieprzestrzegane zasadnicze prawa człowieka oraz obywatela. Pełny rozwój organizacji pozarządowych możliwy jest jedynie w społeczeństwach ludzi wolnych. Z punktu widzenia społeczeństwa obywatelskiego oraz organizacji pozarządowych jednym z wolności i praw człowieka jest wolność zrzeszania się, tzn. możliwość swobodnego tworzenia oraz działania w organizacjach o charakterze własnowolnym.
Jak wiadomo sektor organizacji pozarządowych jest rozmaity. Ustawa o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz.U. 2003 nr 96 poz. 873), która weszła w życie 24 kwietnia 2003 r. reguluje następujące kwestie:
• definicji organizacji pozarządowej,
• współpracy organizacji pozarządowych z administracja publiczną,
• rozróżnia działalność odpłatną statutową od działalności gospodarczej i nieodpłatnej statutowej,
• pojęcia działalności pożytku publicznego, praw i obowiązków organizacji pożytku publicznego,
• pojęcie wolontariusza, jego praw oraz obowiązków.
Jak wcześniej wspomniano sektor organizacji pozarządowych jest zróżnicowany oraz należą do niego podmioty, które mają różne formy prawne. Ustawa o działalności pożytku publicznego i wolontariacie (Dz.U. 2003 Nr 96 poz.873) podaje następującą prawną definicję organizacji pozarządowej (art. 3 ust. 2): „Organizacjami pozarządowymi są, niebędące jednostkami sektora finansów publicznych, w rozumieniu przepisów o finansach publicznych, i niedziałające w celu osiągnięcia zysku, osoby prawne lub jednostki nieposiadające osobowości prawnej utworzone na podstawie przepisów ustaw, w tym fundacje i stowarzyszenia”
Fundację oraz stowarzyszenie dzieli wiele różnic. Biorą się one przede wszystkim z faktu, iż tworzenie każdej z tych organizacji jest oparte o inną podstawę prawną. Powstanie stowarzyszenia reguluje Ustawa z dn. 7 kwietnia 1989 r. Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 z późn. zm.), natomiast zasady powstawania i funkcjonowania fundacji opisano w Ustawa z dn. 6 kwietnia 1984 r. o fundacjach (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203 z późn. zm.).
a. Cel założenia organizacji
Cel jakim kierują się założyciele stowarzyszenia może być dowolny, ale musi być zgodny z prawem. Natomiast co się tyczy fundacji cel jej powstania powinien być gospodarczo lub społecznie użyteczny lecz nie może na pewno polegać na wspieraniu fundatora bądź jego bliskich. W obydwu przypadkach opisywanych organizacji należy pamiętać, iż celem ich powołania jest przede wszystkim działalność statutowa a cel działalności musi być niezarobkowy. Oznacza to, że stowarzyszenia i fundacje mogą prowadzić działalność gospodarczą pod warunkiem, że prowadzenie tej działalności może służyć jedynie do realizacji celów statutowych.
b. Założyciele fundacji i stowarzyszenia
Stowarzyszenie może założyć minimum 15 osób (w przypadku stowarzyszenia zarejestrowanego w KRS), osoby fizyczne, które posiadają pełną zdolność do czynności prawnych, cudzoziemcy- jeśli ich miejsce zamieszkania jest w Polsce oraz obywatele polscy. Fundator czyli osoba/y powołująca fundację może być jeden bądź kilku. Mogą być to zarazem osoby fizyczne – cudzoziemcy i obywatele polski, bez względu na miejsce zamieszkania, jak również osoby prawne, które posiadają siedzibę w Polsce bądź zagranicą.
c. Członkowie organizacji
Jak już wspomniano fundacja i stowarzyszenie są organizacjami pozarządowymi. Najwyższą władzą w stowarzyszeniu jest walne zgromadzenie członków. Jest ono głównym kapitałem organizacji, a kiedy ich liczba spada poniżej 15 wówczas rodzi się założenie o likwidacji stowarzyszenia. Należy zwrócić uwagę, że oprócz członków zwyczajnych, posiadających czynne i bierne prawo wyborcze w stowarzyszeniu mogą być członkowie wspierający – w tym również osoby prawne, pomagające poprzez wpłacanie wyższych składek lecz nie posiadające prawa głosu we władzach. Występują także członkowie honorowi czyli osoby w szczególny sposób zasłużone – tytuł ten jest nadawany przez władze stowarzyszenia. Działalność stowarzyszenia mogą wspomagać ponadto wolontariusze. To właśnie na podstawie pracy wolontariuszy określany jest społeczny charakter fundacji – podmiotu, który nie posiada członków.
d. Organy zarządcze w organizacji
W momencie powołania fundacji stanowisko fundatora zostaje likwidowane a kierowanie przejmuje zarząd. Co się zaś tyczy organu kontroli wewnętrznej nie musi być powołany – mowa o odpowiedniku komisji rewizyjnej, która jest koniecznie powoływana w każdym stowarzyszeniu. Wyjątek stanowi sytuacja , kiedy fundacja ubiega się o uzyskanie statusu Organizacji pożytku publicznego. W tym przypadku fundacja jest zobowiązana posiadać organ kontroli wewnętrznej. W stowarzyszeniu najwyższą władzą jest walne zgromadzenie członków. Oprócz tego organu ustawodawca przewidział także istnienie 2 organów tj. zarząd i komisja rewizyjna. Zarząd odpowiada za aktualne zarządzanie organizacją natomiast komisja rewizyjna stanowi organ kontroli wewnętrznej. Wymienione powyżej organy są obligatoryjnie powoływane w stowarzyszeniu.
e. Środki finansowe organizacji
W przypadku fundacji już na początkowym etapie niezbędne jest posiadanie min. 1 tyś zł. Suma ta stanowi tzw. fundusz założycielski fundacji. Wykorzystanie środków pieniężnych organizacji równa się z zakończeniem jej działalności.
Co się zaś tyczy stowarzyszenia jego potęga i siła jest uzależniona od angażu członków. Oznacza to jednocześnie iż w fazie jej powstawania nie są jej potrzebne żadne fundusze na start. W momencie zarejestrowania fundacji głównym źródłem jej finansowania są składki członkowskie oraz wszelakie inne modele konstruowania majątku organizacji np. poprzez działalność gospodarczą.
f. Aktualne finansowanie organizacji
Zarówno fundacja jak i stowarzyszenie mogą być finansowane poprzez:
- dotacje (z samorządu i administracji centralnej)
- rożnego typu granty (m.in. od organizacji pozarządowych)
- osoby fizyczne (podczas zbiórek)
- osoby prawne (darowizna finansowa),
- nawiązki sądowe i świadczenia pieniężne orzekane przez sądy w postępowaniu karnym wobec sprawców przestępstw,
- prowadzenie działalności gospodarczej/zarobkowej we własnym zakresie.
g. Podatki oraz księgowość
Jeśli fundacja czy stowarzyszenie realizuje cele wymienione w ustawie o podatku dochodowym od osób prawnych może korzystać ze zwolnień. Należy pamiętać iż obydwie formy prawne są zobowiązane do płacenia podatku dochodowego od osób fizycznych co wiąże się bezpośrednio z corocznym składaniem sprawozdania finansowego do urzędu skarbowego.
Następnym podobieństwem w tej sferze jest nakaz rachunkowego wyodrębnienia działalności pożytku publicznego (odpłatnej i nieodpłatnej), jak również działalności gospodarczej.
h. Nadzór nad działalnością organizacji
Organem nadzoru fundacji, oprócz starosty, jest wskazany w statucie minister właściwy ds. fundacji. Co roku należy przekazywać do niego merytoryczne sprawozdanie z prowadzonej działalności. Kontrolę zewnętrzną a także nadzór nad działalnością stowarzyszenia prowadzi starosta powiatu, odpowiednio co do miejsca siedziby organizacji.
Zadajesz sobie pytania:
- czy fundacje i stowarzyszenia zakłada się tak samo?
- czy fundacje mają członków?
- jakie władze mają fundacje, a jakie stowarzyszenia?
- czy w Polsce jest dzisiaj łatwo założyć organizację pozarządową?
- jaką organizację można, a jaką warto założyć?
Jeśli chcesz uzyskać odpowiedzi na te oraz inne pytania zapraszamy do uczestnictwa w szkoleniu „RACHUNKOWOŚĆ I PODATKI NGO” organizowanym w KATOWICACH oraz WARSZAWIE, którego celem jest przedstawienie podstaw prawnych działania organizacji pozarządowych, jak i specyficznych zasad prowadzenia rachunkowości, sporządzania sprawozdania finansowego oraz kwestii podatkowych dla jednostek w/w zgodnie z obowiązującymi przepisami dla tych organizacji.
Źródło:
1. orbitrun.pl
2. osektorze.ngo.pl
3. kws.org.pl
4. jankes.info
5. Ustawa Prawo o stowarzyszeniach z dnia 7 kwietnia 1989 r. (Dz. U. z 2001 r., Nr 79, poz. 855 z późn. zm.)
6. Ustawa o fundacjach z dnia 6 kwietnia 1984 r. (Dz. U. z 1991 r., Nr 46, poz. 203)
Menu
Menu
