Norma dobowa i tygodniowa godzin pracy to co do zasady 8 godz. na dobę i przeciętnie 40 godz. na tydzień.
Praca w godzinach nadliczbowych występuje po przekroczeniu przez pracownika:
- tygodniowej normy czasu pracy,
- dobowej normy czasu pracy,
- przedłużonego dobowego wymiaru czasu pracy, wynikającego z obowiązującego go systemu i rozkładu czasu pracy (przy zatrudnieniu w równoważnym.
Praca w godzinach nadliczbowych jest dopuszczalna w razie:
- konieczności prowadzenia akcji ratowniczej w celu ochrony życia lub zdrowia ludzkiego, ochrony mienia lub środowiska albo usunięcia awarii (okoliczności takie jak: pożary, powodzie, katastrofy, awarie maszyn itp.);
- szczególnych potrzeb pracodawcy (okoliczności, których pracodawca nie mógł przewidzieć w chwili ustalania rozkładu czasu pracy na dany okres rozliczeniowy).
Liczba godzin nadliczbowych przepracowanych w związku z szczególnymi potrzebami pracodawcy nie może przekroczyć dla poszczególnego pracownika 150 godz. w roku kalendarzowym.
Ustalenie innej liczby godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym jest dopuszczalne w układzie zbiorowym pracy lub w regulaminie pracy albo w umowie o pracę, jeżeli pracodawca nie jest objęty układem zbiorowym pracy lub nie jest obowiązany do ustalenia regulaminu pracy.
Maksymalna liczba godzin nadliczbowych w roku kalendarzowym nie powinna przekroczyć 416 godz. (52 – liczba tygodni w roku kalendarzowym x 8 – dopuszczalna liczba przekroczenia 40 godz. przeciętnie na tydzień).
Uwzględniając natomiast konieczność wykorzystania przez pracownika urlopu wypoczynkowego, roczny limit godzin nadliczbowych nie powinien przekroczyć 384 godzin przy wymiarze 20 dni urlopu wypoczynkowego lub 376 godz. przy wymiarze 26 dni urlopu wypoczynkowego w roku kalendarzowym.
Praca w godzinach nadliczbowych może być rekompensowana na trzy sposoby:
- wynagrodzeniem wraz z dodatkiem,
- ryczałtem za nadgodziny,
- czasem wolnym.
Za pracę w godzinach nadliczbowych, oprócz normalnego wynagrodzenia, pracownikowi przysługuje dodatek w wysokości:
1) 100% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających:
- w nocy,
- w niedziele i święta niebędące dla pracownika dniami pracy, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
- w dniu wolnym od pracy udzielonym pracownikowi w zamian za pracę w niedzielę lub w święto, zgodnie z obowiązującym go rozkładem czasu pracy,
2) 50% wynagrodzenia – za pracę w godzinach nadliczbowych przypadających w każdym innym dniu niż wyżej określony.
W godzinach nadliczbowych nie wolno zatrudniać:
- pracownika młodocianego,
- pracownicy w ciąży,
- pracowników wychowujących dziecko do ukończenia przez nie 8 roku życia, jeśli nie wyrazili zgody na pracę w godzinach nadliczbowych,
- pracownika niepełnosprawnego, chyba że jest on zatrudniony przy pilnowaniu oraz gdy na jego wniosek lekarz przeprowadzający badania profilaktyczne pracowników lub w razie jego braku lekarz sprawujący opiekę nad tym pracownikiem wyrazi na to zgodę,
- pracownika zatrudnionego na stanowiskach pracy, na których występują przekroczenia najwyższych dopuszczalnych stężeń lub natężeń czynników szkodliwych dla zdrowia – dotyczy tylko pracy w godzinach nadliczbowych koniecznej ze względu na szczególne potrzeby pracodawcy.
