W myśl art. 19 ust. 1 ustawy o rachunkowości, jednostki, które uprzednio nie prowadziły ksiąg rachunkowych w sposób określony ustawą (pełnych ksiąg rachunkowych), sporządzają wykaz składników aktywów i pasywów tj. inwentarz, potwierdzony ich inwentaryzacją (przeprowadzoną według wskazówek zawartych w rozdziale 3 ustawy "Inwentaryzacja" art. 26-27 ustawy o rachunkowości).
Składniki aktywów i pasywów ujęte w inwentarzu powinny zostać wycenione według zasad określonych w rozdziale 4 ustawy o rachunkowości "Wycena aktywów i pasywów oraz ustalenie wyniku finansowego" (art. 28-44 ustawy o rachunkowości).
Poszczególne składniki inwentarza wycenia się według następujących zasad:
Środki trwałe i wartości niematerialne i prawne
- według cen nabycia lub kosztów wytworzenia, lub wartości przeszacowanej (po aktualizacji wyceny środków trwałych), pomniejszonych o odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe, a także o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości (w inwentarzu wykazuje się osobno wartość początkową środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych oraz osobno odpisy umorzeniowe środków trwałych i odpisy umorzeniowe wartości niematerialnych i prawnych),
Środki trwałe w budowie
- w wysokości ogółu kosztów pozostających w bezpośrednim związku z ich nabyciem lub wytworzeniem, pomniejszonych o odpisy z tytułu trwałej utraty wartości,
Rzeczowe składniki aktywów obrotowych (towary, materiały, produkty)
- według cen nabycia (towary, materiały) lub kosztów wytworzenia (wyroby gotowe, produkcja w toku, półprodukty), nie wyższych od ich cen sprzedaży netto na dzień bilansowy,
Należności
- w kwocie wymaganej zapłaty z zachowaniem zasady ostrożności (z wyjątkiem należności zaliczanych do aktywów finansowych, które mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia lub inaczej określonej wartości godziwej),
Zobowiązania
- w kwocie wymagającej zapłaty (z wyjątkiem zobowiązań finansowych, które mogą być wyceniane według skorygowanej ceny nabycia lub inaczej określonej wartości godziwej),
Kapitał (fundusz) własny
- kapitał właściciela ujmuje się różnicę w postaci nadwyżki sumy aktywów nad sumą zobowiązań wynikającą z inwentarza.
Natomiast w przypadku spółki jawnej, partnerskiej, spółki cywilnej osób fizycznych - wartość kapitału podstawowego wynika z umowy spółki i w takiej wysokości wskazane jest wykazać go w księgach rachunkowych.
Jeżeli różnica pomiędzy sumą aktywów i zobowiązań w inwentarzu jest wyższa od wielkości kapitału własnego określonego w umowie spółki, to nadwyżkę ponad kapitał można ująć jako zobowiązania wobec wspólników spółki bądź w inny sposób uzgodniony przez wspólników (może to być zwiększenie kapitału zapasowego lub rezerwowego).
W razie, gdy różnica pomiędzy aktywami i zobowiązaniami jest niższa od wartości kapitału podstawowego wynikającej z umowy, można ją uznać za należność od wspólników z tytułu wpłat na poczet kapitału podstawowego i ująć w księgach rachunkowych na koncie rozrachunków ze wspólnikami (prezentacja w inwentarzu po stronie aktywów, jako należne wpłaty na kapitał/fundusz podstawowy).
